Verovatno u organizaciji u kojoj radite imate mladog kolegu, kreativnog, vrednog, strastvenog i lojalnog timu, koji po svemu zaslužuje da se popne u C-suite. Ali sigurno ste često svedočili i o preprekama da se takve karijere ostvare. Organizacije koje prepoznaju u svojim redovima snagu ovakvih lidera, a onda im još i dozvole da to liderstvo primene, nepobedive su na tržištu. NATO ima takve ljude, svestan je njihovog ogromnog potencijala za organizaciju, ali još uvek se koleba da li da im poveri glavnu upravljačku funkciju. Ova godina je dobra prilika za NATO da preskoči tu stepenicu.
Čitava godina ispunjena je jakim simbolima koji svedoče o vitalnosti Alijanse – 75 godina od osnivanja, 25 godina od prvog talasa širenja posle Hladnog rata, 20 godina od prijema najvećeg dela istočne Evrope. Još više od simbolike, dokaz vitalnosti je i konačni prijem Švedske u Alijansu, razume se i prošlogodišnje pristupanje Finske.
NATO ima priliku da ovakvu slavljeničku godinu upotpuni izborom generalnog sekretara, koji će personifikovati njegovu novu ulogu u novim okolnostima. Ima priliku da za čelnu funkciju izabere nekoga iz istočne Evrope – onog kreativnog, energičnog, strastvenog i lojalnog kolegu, koji je odavno zaslužio unapređenje na sam vrh.
Baš ova godina je pravi trenutak da generalni sekretar NATO postane neko od istočnoevropskih lidera. Dve decenije od prijema baltičkih država, Rumunije, Slovačke, Bugarske i Slovenije, a još više četvrt veka od članstva u NATO Poljske, Češke i Mađarske ubedljivo govore da ovde nije reč o novajlijama. Ako je dužina članstva neke države u Alijansi zaista argument pri odlučivanju o nečijoj kandidaturi, svi sa istoka ga uveliko ispunjavaju. Gledajući na “mlade godine” nečijeg članstva u NATO pri razmatranju kandidatura za generalnog sekretara, u slučaju istočnih Evropljana je najobičnija diskriminacija.
NATO se već jednom, 1995 osmelio i mesto generalnog sekretara dodelio Španiji, koja je tada bila članica “tek” 13 godina. To je bio prvi put da je čelna civilna funkcija u Alijansi otišla izvan kluba osnivača, nažalost do sada i jedini put. Ali NATO tada nije pogrešio, naprotiv. Iskustvo sa Javier Solana bilo je blagotvorno za Alijansu i to u teškim godinama, u kojima je Alijansa sebi, a naročito drugima morala da dokazuje razloge za svoje postojanje. On je imao dovoljno odlučnosti, autoriteta, pa i strasti da pilotira kroz teritoriju na kojoj se NATO do tada nije našao. NATO je danas na teritoriji koju poznaje, zbog koje je i osnovan 1949, kao blok odvraćanja i odbrane od pretnje tadašnjeg Sovjetskog saveza. Ali tim vodama plovili su očevi osnivači, ne i današnja generacija lidera, iako se suočavaju sa istom pretnjom.
U Strategic concept koji je usvojen na samitu NATO u Madridu 2022, konstatovano je da Euro-Atlantic area is not in peace, a Rusija je označena kao “direct threat”.
Njena agresija na Ukrajinu nedavno je ušla u treću godinu, a direktna pretnja po saveznike postala je još izraženija, pa visoki civilni i vojni lideri širom NATO-a upozoravaju na mogućnost direktnog sukoba u narednim godinama.
Upravo su te nove okolnosti najvažnija preporuka za dolazak istočnog Evropljanina na čelo Alijanse. Širom tog regiona u poslednje dve godine pojavili su se lideri globalnog kalibra, čije su energija i odlučnost za otpor ruskoj agresiji, kroz beskompromisnu podršku Ukrajini, zadivile demokratski svet.
Njihovo istorijsko iskustvo života pod sovjetskom okupacijom možda je bio njihov hendikep u prvim godinama članstva u NATO dok su se prilagođavali novim standardima. Dvadeset ili 25 godina kasnije to je za Alijansu zlata vredan potencijal, kome je vreme da preraste u faktičko liderstvo, imajući naročito u vidu obnovljenu, direktnu pretnju od Rusije.
Upravo iz istočnog dela NATO dolazila su sve do jednog tačna i blagovremena upozorenja da će Rusija izvršiti invaziju na Ukrajinu, kada su mnogi na zapadu NATO-a uveravali u suprotno. Sa istoka NATO sve ovo vreme dolazi jaka, bezrezervna podrška Ukrajini koja gura ostale članice da ne podlegnu svojim unutrašnjim kolebanjima, već da ostanu uz Kyiv onako kako su stali 24. februara pre dve godine.
Dolazak istočnog Evropljanina na čelo NATO bio bi jedini ubedljivi odgovor Vladimiru Putinu na njegova očekivanja od kojih nikad nije odustao da će Alijansa pre ili kasnije klonuti u svojoj podršci Kyiv-u. To bi bio i najbolji odgovor njegovoj opsednutosti NATO-om, jer bi na čelo njegovog najvećeg neprijatelja došao lider iz države koju Putin smatra svojim prirodnim plenom. Ako bi novi generalni sekretar NATO došao sa istoka, da li bi bilo ubedljivije potvrde za poštovanje slobodne volje nacija da izađu iz zagrljaja Moskve i da se nikada u njega više ne vrate? Svi u istočnoj Evropi demonstriraju tu volju već 20, odnosno 25 godina, kao lojalni i voljni saveznici, a u poslednje dve godine i kao lideri otpora prema opasnosti koju najbolje poznaju.
Odlazeći holandski premijer Mark Rutte jeste najizgledniji kandidat za novog generalnog sekretara NATO. Njegova privrženost evro-atlantskim ciljevima i vrednostima je neupitna, a podrška od najuticajnijim članica NATO koju već ima čini ga skoro sigurnim izborom.
Ali da li je 2024 vreme kada NATO po četvrti put u svojoj istoriji treba da se opredeli za Holanđanina kao najmanje konfliktno, svima prihvatljivo rešenje, koje čuva mir kod kuće? To je premalo za istorijski trenutak u kojem se NATO nalazi, a naročito za njegove ambicije da služi kao odbrambeni bedem prema “direct threat” od Rusije, baš kao i u godinama kada je osnovan.
Istočni Evropljanin na čelu NATO neće biti samo njegov prvi činovnik, koji će samo otpravljati poslove u godinama koje prethode punoj političkoj penziji. On će biti energični, srčani lider koji upumpava svežu krv u vrh Alijanse, suočene sa najvećom bezbednosnom pretnjom još od svog osnivanja.
Estonska premijerka Kaja Kallas jedna je od njih čija kandidatura i dalje stoji otvorena. Ne samo što bi bila prva žena u poslu koji je već 75 godina bio muški, Kaja Kallas bi još više bila personifikacija zajedničkog baltičkog istorijskog pamćenja opasnosti od ruske pretnje, a istovremeno ogromne zajedničke odlučnosti da se toj opasnosti suprotstavi svom snagom.
U igri je i kandidatura odlazećeg predsednika Rumunije Klaus Iohannis. I ona je mnogo više od poziva Alijansi da iskorači iz utabane staze političko-birokratskih personalnih rešenja. Ona je zahtev da NATO postavi na svoje čelo baš ljude iz onih mesta, koja se prva mogu naći na ruskom udaru – regiona Baltika, odnosno Crnog mora.
Ovogodišnji izbor generalnog sekretara NATO razlikuje se od svih dosadašnjih. On se odigrava u vreme kada “Euro-Atlantic area is not in peace” i kada je direktna pretnja Rusije na samim vratima Alijanse. To je vreme koje ne dozvoljava izbor “običnog” generalnog sekretara NATO, već traži dolazak istočnog Evropljanina. Za četiri godine može biti kasno.